แนวทางการจัดกิจกรรมเพื่อฝึกคิดแก้ปัญหา
เรามักได้ยินอยู่เสมอเมื่อผลการทดสอบในระดับต่าง
ๆ ออกมาในแต่ละปี ไม่ว่าจะเป็นการสอบ NT (National Test) การสอบขั้นพื้นฐานระดับชาติ O-NET (Ordinary National Education
Test) การทดสอบตามโครงการประเมินนักเรียนนานาชาติ (PISA) ว่าผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนต่ำ ผลไม่เป็นที่น่าพอใจ
เด็กไทยคิดไม่เป็น แก้ปัญหาไม่ได้ ซึ่งสุดท้ายผลมาตกที่ครูผู้เป็นจำเลยสังคมว่า
ครูไม่สามารถสอนให้เด็กคิดเป็นและแก้ปัญหาได้
หากแต่ความเป็นจริงแล้วการพัฒนาคุณภาพการศึกษา จำเป็นที่ทุกฝ่ายต้องมีส่วนร่วมกันรับผิดชอบและร่วมกันลบข้อกล่าวหาดังกล่าว
ทั้งครู ผู้บริหาร ผู้ปกครอง ตัวนักเรียนเอง
ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดการศึกษาทุกระดับ
การคิดแก้ปัญหา หมายถึง
ความสามารถทางสมองที่จะคิดพิจารณาไตร่ตรองอย่างพินิจพิเคราะห์ถึงสิ่งต่างๆ
ที่เป็นปมประเด็นสำคัญที่ทำให้สภาวะความไม่สมดุลเกิดขึ้น โดยพยายามหาหนทางคลี่คลายขจัดปัดเป่าประเด็นสำคัญเหล่านั้นให้กลับเข้าสู่สภาวะสมดุล
หรือสภาวะที่เราคาดหวังนักการศึกษา ได้เสนอแนวทางการจัดกิจกรรมเพื่อฝึกคิดแก้ปัญหา
สรุปได้ดังนี้
1. ฝึกคิดตั้งคำถาม
กระตุ้นให้นักเรียนตั้งคำถาม ครูอาจนำภาพ อ่านเรื่อง บทความ ดูเรื่องสั้น
แล้วให้นักเรียนฝึกการตั้งคำถาม ในขั้นตอนนี้ครูต้องกระตุ้นให้นักเรียนคิดคำถามออกมาให้ได้มากๆ
โดยคำถามเหล่านั้นต้องเป็นสิ่งที่หาคำตอบได้
โดยใช้กระบวนการแสวงหาความรู้ที่เป็นวิทยาศาสตร์
2. ฝึกการพูดคุยปรึกษาหารือ ฝึกการอภิปรายโดยใช้เหตุผล
ในการค้นหาคำตอบ ฝึกให้นักเรียนรู้จักวิจารณ์
3. ฝึกการรวบรวมข้อมูล
ค้นหาว่าอะไรคือปัญหา อะไรคือสาเหตุของปัญหา
4. ฝึกการตรวจสอบข้อมูล
แหล่งข้อมูล ความเป็นไปได้ ความน่าเชื่อถือของข้อมูล
5. ฝึกให้นักเรียนรู้การวิเคราะห์
สังเคราะห์ และฝึกให้รู้จักแสดงความคิดเห็น
6. จัดสิ่งเร้าหรือการกระตุ้นที่ดี เสนอปัญหาหรือประเด็นที่ท้าทายน่าสนใจและมีวิธีการแก้ปัญหาได้หลายวิธีมาให้นักเรียนฝึก
7. จัดบรรยากาศหรือจัดสิ่งแวดล้อมให้สามารถเปลี่ยนแปลงได้ เพื่อให้นักเรียนมีความรู้สึกว่าเขาสามารถคิดค้นเปลี่ยนแปลง และมีอิสระในการคิด กล้าคิด กล้าแสดงออก
ทั้งนี้ครู
หรือผู้ปกครองควรส่งเสริมความมั่นใจของเด็ก ด้วยการให้ความสำคัญ รับฟัง
และอย่าเพิ่งบอกว่าสิ่งที่เขาคิดนั้นผิด ไม่ถูกต้อง เพราะเมื่อเขาสูญเสียความมั่นใจ
จะทำให้เด็กไม่กล้าคิดที่สำคัญอาจไปปิดกั้นความคิดสร้างสรรค์ของเด็กโดยไม่รู้ตัว